نقدی بر مرمت حصار تاریخی روستای داغ عسگرآباد: بی شک کار مرمت بناهای تاریخی کاری بسی سخت و مهم و نیاز به متخصص کارکشته دارد متاسفانه عدم انجام کار دقیق و کارشناسی شده در بناهای تاریخی این بناها را هم از لحاظ ارزش تاریخی بی اهمیت می نمایند و هم اینکه اعتبار صرف شده در بنا عملا هدر داده و در مرمت های بعدی باید شاهد تخصیص اعتبار برای جبران خطاهای مرمتی و بازگردانی اصالت اصلی بنا باید باشیم که آن هم باتوجه به عدم تخصیص اعتبار معمولا این اشکالهای مرمتی همچنان بر پیکره بناهای تاریخی جلوه گر می نماید.

حصار تاریخی روستای داغ عسگرآباد اورمیه نیز از این موضوع مستثنی نبوده و در مرمت های اخیر حصار آن شاهد یکی از غفلت های اساسی در بحث مرمت آن بودیم که بحث عدم حفظ و چینه ریزی حصار و عدم حفظ یادگار های تاریخی موجود بر پیکره این حصار تاریخی بودیم در چنین بناهایی که بنا حکایتی از یک گوشه تاریخی را بازگو می کنند عموما مرمتگران در حفظ این اسناد تاریخی سعی و تلاش می کنند اصالتی که بازگوی یک حادثه تاریخی می باشد برای مثال ارک تبریز شاهد رویداد مشروطیت بر بدنه دیوار عظیم خود بوده یادگارهای توپ های استبداد و گلوله ها را می توان در پیکره آن دید در این بنا هم ما کم و بیش با مراجعه به چندین کتب تواریخ مربوط به اورمیه شاهد به توپ بسته شدن و دفاع مردم در این قلعه و حصار بوده ایم که یقینا بررسی ها از این حصار تاریخی این موضوع را اثبات می نماید. فارغ از حفظ یادگارهایی چون محل اثابت گلوله و توپ بر روی حصار مورد نظر نحوه مرمت نیز دارای اشکال بوده چنانکه چینه بندی آن حفظ نگردیده.

چینه چیست؟ چینه در اصل از مصدر چیدن به معنای واقعی یعنی (لایه – طبقه) در اصطلاحات معماری به دیوارهای خشتی که از چندین لایه و طبقه تشکیل شده چینه گفته می شود.

چینه حصار مهریز

در عکس زیر به وضوح چینه بندی حصار عسگرآباد مشخص است.

حصار تاریخی عسگرآباد بعد مرمت و چینه هایی که در زیر کاهگل ها دفن گردید.مرمت کارشناسی نشده بنای فوق به صورت بنای بی هویت و نوساز تبدیل نموده چنانکه اکثر این نوع بناها در فیلم های تاریخی تلویزیونی در مجموعه های که برای ساخت فیلم ها اختصاص  می یابد ساخته می شود و چون اکثر این بناها پرداخته ذهن دستندرکاران این مجموعه ها است هیچ گونه ریشه تاریخی ندارند. 

نمونه ای از چینه ریزی حصار در منطقه اورمیه در دوره قاجار.

بناهای روستای عبدالله کندی:

روستای عبدالله کندی در حدود 30 کیلومتری شهر اورمیه و حاشیه دریاچه اورمیه واقع گردیده بناهای روستا اکثر دارای بافتی تاریخی می باشند از جمله این بناها می توان به دو سردر تاریخی اشاره کرد.

سردر شماره 1 دارای تزئیناتی چون آجرکاری برجسته قرینه سازی کاربندی می باشد نمونه این سردر تاریخی با تزیینات مفصل تر در روستای ینگجه ساخته شده بود که متاسفانه به تازگی تخریب گشته است.

سردر شماره 2 که سردر یکی از خانه های قدیمی این روستا می باشد دارای آجرکاری برجسته و راسته خفته و در دو رنگ نیم ستونهای تزئینی و همچنین قوس جناغی که بر روی در ورودی بنا قرار دارد به بنا زیبایی خاصی بخشیده است.

عمارت مجللی چهره گشا:

روستای چهره گشا در محال برکشلوچای واقع گردیده و یکی از روستاهای قدیمی شهرستان اورمیه می باشد راه دسترسی این روستا از جاده امامزاده و سه راهی بعد از روستای گلپرچین تامین می گردد و در حدود ۱۰ کیلومتری شهر اورمیه واقع گردیده است.

تاریخچه بنا:

قدمت این عمارت طبق مدارک و اسناد باقی مانده که با نام(عمارت مجللی چهره گشا)ثبت گردیده به اواخر دوره قاجار و دوره مشروطه می رسد در زمان ساخت این عمارت متعلق به حبیب اله خان بیگلربیگی قاسملو افشار اورمی بوده که بعدا به پسرش حسین خان بیگلربیگی افشار به ارث رسیده است.باغ شامل: یک عمارت ،حوضخانه و برج و باروهای قدیمی و سردر می باشد که هم اکنون آثاری اندکی از حصار و برج های آن باقی است عمارت باغ شامل یک بنای مستطیل شکل است که تقریبا در قسمت غربی باغ واقع گردیده است معماری بنا از معماری اواخر دوره قاجار(مشروطه) تبعیت می کند تزئینات بدنه عمارت باغ بیشتر به صورت آجرکاری برجسته است که به صورت هنرمندانه تزئین شده گوشه سازی های نمای خارجی نیز جالب توجه است بنای عمارت در یک طبقه است که سقف آن با توجه به سبک معماری بومی آذربایجان تیرچوبی می باشد که بعدها بر روی سقف شیروانی گذاشته اند به احتمال قوی در انتهای جداره و محل سقف دارای رخبام های آجری بوده که بعدها آنها را برداشته اند در قسمت شرقی بنا ایوانی تعبیه شده که سقف آن توسط یک ستون آجری با زیرستون سنگی و سرستون آجری نگه داشته شده است.

سردر بنا نیز به همان صورت به صورت آجرکاری برجسته کار شده که رخبام های آجری نیز در آن کار شده به علت اینکه سردر بنا در معرض تخریب بوده فرسایش زیادی دارد قوسهای سردر به صورت دسته زنبیلی و ساده می باشد. 

روستای عل بیگلو واقع در محال نازلوچای یکی از روستاهای تاریخی شهرستان اورمیه است راه دسترسی این روستا از جاده سلماس واقع در ۱۷ کیلومتری شمال شهر اورمیه و از سه راهی نرسیده به نوشین شهر تامین می گردد.

عمارت یا قلعه اربابی این روستا جزو آثار ارزشمند تاریخی در سطح شهرستان اورمیه می باشد بنای قلعه مربوط به دوره قاجار می باشد گرچه در هیچ یک از منابع تاریخی مربوط به منطقه در مورد این عمارت سخنی به میان نیامده ولی به نظر می رسد شاید این بنا همان عمارت حیدرلو متعلق به امامقلیخان بیگلربیگی باشد که ملک قاسم میرزا آن را مرمت نموده است که به اشتباه آن را به روستای حیدرلو ربط داده اند با این حال در دوره جیلولوق این قلعه و روستای وقاصلو محل مقابله با قوای مسلحه بوده است.

از مشخصات بنا می توان به برج نگهبانی که می بایست در زمان ساخت دو تا بوده که امروزه یکی از آنها باقی مانده اشاره کرد و یک سردر عظیم که از لحاظ ابعاد به نظر بزرگترین سردر در سطح شهرستان اورمیه است و در اثر مرور زمان و یا جنگ ها و نا امنی ها قوس و آجرکاری راسته خفته آن فرو ریخته که امروزه نیز از آنها آثاری باقی نمانده است.

از جمله دیگر تزئیناتی که در بنا دیده می شود آجری کاری برجسته که دورتادور پنجره و بدنه ساختمان کار شده عمارت بنا قبلا در دو طبقه بوده که سرتاسر بنا را شامل می شده ولی آنچه امروزه باقی مانده طبقه همکف و قسمتی از طبقه دوم در سمت غربی بنا است سردر بنا نیز در قسمت شرقی بنا واقع گردیده است.

خانه تاریخی ملا عیسی مرنگلو:

از توابع نازلو چای شهرستان اورمیه و در کنار سواحل دریاچه اورمیه روستای تاریخی مرنگلو واقع گردیده همانطور که در پست های قبلی اشاره ای به این منطقه رفته است این منطقه آثار ارزشمندی دارد که همانند سردرهای تاریخی روستای یئنگجه،مسجد تاریخی خانشان،بناهای تاریخی سپورغان و ... روستای مرنگلو نیز به سبب قرار گرفتن در این محور تاریخی دارای یک خانه هر چند کوچک ولی ارزشمند می باشد.خانه تاریخی ملا عیسی روحانی همین روستا جزو آثار ارزشمند این منطقه است ملا عیسی علاوه بر اینکه روحانی این روستا بوده یک خییر بوده ساختمان قدیمی مسجد روستای مرنگلو که امروزه تجدید بنا گردیده از احداثات این شخص بوده و احوالات دیگری هم از وی نقل کرده اند که نشانه دهنده آن است که مردم خاطره نیکی از وی به یاد دارند.بنای خانه عبارت است از بنای دو طبقه با یک شاهنشین که دارای طاقچه به سبک قوسهای نیم دایره ای می باشد و اطاق طبقه پاینی و ایوان نمای ساختمان متشکل از از یک ایوان بوده که سه قوس نیم دایره رومی روی دو ستون چوبی به طرز زریف و زیبای کار شده طبقه پاینی هم به همین سبک و بدون قوس تنها به صورت تخت کار شده آجر کاری قوس ها بصورت راسته خفته و با برجسته کاری اجرا شده بالای ساختمان یک ردیف رخ بام آجری کار شده سقف ساختمان تیر چوبی سبک بناهای شمالغرب می باشد سقف ایوان طبقه پاینی دارای پردوهای خراطی شده است که سقف بنا را تزیین می نموده است.

لازم به ذکر است قدمت این بنا مربوط به دوره قاجار می باشد.

عمارت ولینده علیا:

در روستای ولینده علیا از توابع روضه چای اورمیه در اول روستای ولینده علیا از طرف روستای گجین یک باغ تاریخی باقی مانده که متاسفانه از حصار تاریخی و دیوارهای قدیمی آن چیزی باقی نیست تنها یک عمارت در کنار جاده و باغ مستطیل شکل جلوی آن باقی مانده که یکی از باغ های زیبا و مورد اهمیت در سطح شهرستان اورمیه بوده است.

عمارت بنا عبارتند از یک سردر قدیمی با یک لنگه در قدیمی سردر قاب بندی مربع شکلی دارد که داخل این قاب بندی به صورت آجرکاری راسته و خفته کار شده بنا در دو طبقه که دیوار طبقه همکف آن با خشت خام و دیوار طبقه اول با آجرهای پخته کار شده تزئینات خاصی بر روی جداره طبقه اول دیده نمی شود به غیر از برجسته کاری پنجره نماهای مستطیلی شکل بنا و همچنین آجرکاری راسته خفته و نوار بالایی بنا که دورتادور بنا ادامه دارد بنایی در کل ساده ی محسوب می شود سقف این بنا با مصالح تیر چوبی پوشش یافته از تاریخچه این بنا اطلاعات در دست نیست ولی به نظر می رسد عمارت و یا خان نشین محال روضه چای بوده است.روستای ولینده علیا به همراه روستاهای ولینده سفلی و گجین در این منطقه اصالتاً ترک سنی هستند.

برج آباجالو:

در روستای آباجالو و در داخل یکی از باغات واقع شده این برج در دو طبقه و با ارتفاعی بیش از 10 متر یکی آثار تاریخی منطقه است قسمتهای پایینی برج از مصالح خشت خام و قسمتهای بالایی به صورت خشت خام با پایه های آجری پخته که به صورت 6 ظلعی ایجاد شده که در هر قسمت یک پنجره ایجاد نموده اند.سقف طبقه اول و دوم به صورت تیر چوبی ایجاد شده داخل بنا نیز به صورت مدور شده است تزئینات خاصی در داخل بنا دیده نمی شود داخل بنا گچکاری شده است.

آرامگاه سید ابراهیم ولی الله انهر:

یکی از بناهای تاریخی منطقه انهر آرامگاه سید ابراهیم می باشد که کنار جاده قرار دارد قدمت بنا با توجه به مصالح به کار رفته و با استناد به سخن یکی اهالی روستای انهر (آقای علی شاهی انهر): چیزی در حدود ۱۵۰ سال است نمای بیرونی آرامگاه عبارت است از سنگ های لاشه که ورودی به صورت قوس نیم دایره ای رومی دارد در دو قسمت جنوبی و شمالی بنا دو پنجره کوچک تعبیه نموده اند بنا دارای یک راه رو با سقف طاق نیم دایره است قسمت اصلی بنا و محل قرار گرفتن قبر یک چهار طاقی به سبک قوس های زنبیلی است که دارای گنبدی به فرم عرق چین می باشد آجرهای گنبد این قسمت به صورت راسته خفته کار شده است.سید ابراهیم یکی از سادات این منطقه بوده و مورد احترام اهالی است.