موریانه ها استادان معماری و شهرسازی!!!

بیش از دو هزار گونه موریانه تاکنون شناسایی شده اند که در مناطق حاره و تحت حاره زندگی می کنند. به جز در شمال آمریکا آنها کمتر در مناطق معتدل یافت می شوند، البته با خسارات غیر قابل جبرانی که به ساختمانهای چوبی وارد می آورند فقدان آنها در این مناطق جای شکر فراوان دارد. بسیار اتفاق می افتد که ساختمانی به طور ناگهانی و بدون اطلاع قبلی فرو می ریزد زیرا موریانه ها در تیرهای پایه های آنها لانه ساخته اند.

به موریانه ها معمولا مورچه های سفید هم گفته می شود، این نام از دو جهت نادرست است زیرا علیرغم بعضی تشابهات، مانند وجود تعداد زیادی موریانه های بدون بال در هر لانه، و کوچ گهگاه موریانه های به منظور جفتگیری به خارج از لانه، آنها از جهت شکل ظاهری و رده بندی جانوری کاملا با یکدیگر فرق دارند. 

اگر چه بیشتر موریانه ها چون معمولا در تاریکی بسر می برند سفید هستند گونه هایی هم هستند که مانند مورچه ها تیره رنگند. بیشتر موریانه ها از نور گریزانند ، آشیانه آنها درون خاک، چوب و یا برج های بزرگی که می سازند قرار دارد، و برای رفت و آمدشان از راهروها و دالانهای سرپوشیده زیرزمینی استفاده می کنند، پوست موریانه ها بسیار نازک است، به طوری که رطوبت بدنشان به سرعت از دست می رود، در نتیجه فقط می توانند در مناطقی که گرما و رطوبت کافی دارد زندگی کنند، موریانه ها در تاریکی مطلق زندگی می کنند و به عمین دلیل کور هستند یا چشمهایشان بسیار تحلیل رفته است.

همانطور که گفته شد موریانه ها ممکن است آفتی جدی برای چوب باشند، البته هدف آنها خرابکاری نیست بلکه چوب برای بسیاری از آنها حکم غذای ارزشمندی است، موریانه های چوب خوار همزیستی نزدیکی با نوعی از آغازیان مژکدار دارند . در خانواده (Termitidae) بزرگی از موریانه ها که حدود سه چهارم گونه های موریانه ها را در بر می گیرند به جای آغازیان مژکدار، باکتریها وظیفه تجزیه غذایی را به عهده دارند . غذای موریانه ها منحصر به چوب نمی شود ، در بعضی از گونه ها نوع تغذیه فرق می کند و انواع مختلفی از حیوانات و گیاهان را در بر می گیرد، جالب است که مانند مورچه های برگ خوار مناطق حاره قاره آفریقا بسیاری از موریانه های آسیایی و افریقایی نیز در حجره های خاصی قارچ پرورش می دهند، البته هر گروه روش باغبانی خاصی را به کار می برند.  

ساختمانهای ساده

لانه های گونه های ابتدایی کاملا مخفی است و پیدا کردن آنها بسیار مشکل می باشد، آشیانه آنها معمولا از سیستمهای تو در تو و نامنظم راهروها و حجره هایی تشکیل شده است که جهت زندگی و ذخیره مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرند ، ملکه ممکن است کوچک باقی بماند ، او خلاف ملکه اجتماعات متشکلتر که در حجره خاص محصور است ، متحرک می باشد . این موریانه ها در چوب خشک زندگی می کنند و از خطرناک ترین آفات محسوب می شوند .

وقتی این نوع (Kalotermes) از موریانه ها برای ساختن دالانهایشان تیرهای چوبی را خالی می کنند درست مانند مورچه های نجار با توجه به بافت چوب کار می کنند . بعضی از راهرو ها که در انتهایشان حفره بزرگی قرار دارد، برای انبار کردن فضولات مورد استفاده می باشد . این موریانه ها همیشه در همین فضای محصور زندگی می کنند و فقط هنگام کوچ نرها و ماده ها از لانه، سوراخهایی به فضای خارج می سازند. اما لانه های بعضی از موریانه ها (Cryptotermes) دارای سوراخهایی هستند که برای انتقال فضولات به خارج مورد استفاده قرار می گیرند.
 البته این سوراخها را همیشه سربازان با سرهای بزرگشان بسته اند، شباهت عجیبی میان رفتار اینها و بعضی از مورچه ها وجود دارد . بعضی دیگر از گونه های ابتدایی لانه شان را در زیر خاک در دشتها و مناطق نیمه صحرایی می سازند ، یکی از آنها آشیانه کروی شکل در عمق سه متری یا بیشتر می سازند که تعداد زیادی راهرو و حجره در جهات مختلف از آن منشعب شده است.

معماران بزرگ

گونه هایی که تاکنون شناختیم بیشتر به خاطر خساراتی که وارد می آورند معروفند، نه به دلیل مهارتشان در لانه سازی ، اما آشیانه بعضی از موریانه ها بسیار بزرگ است و در بعضی مناطق آنقدر از این نوع لانه ها وجود دارد که به عنوان علامت مشخصه آن مناطق به حساب می آید، ارتفاع بعضی لانه ها به هفت متر میرسد، لانه با تعدادی راهروی زیرزمینی به فضای باز راه دارد، کارگران شبها از این راهروها برای جمع آوری مواد غذایی استفاده می کنند.  
زندگی در داخل این تپه ها در زیر آفتاب حاره ای فقط با پوششی سخت فشرده که موریانه ها روی سطح خارجی لانه می سازند امکان پذیر است، این لایه می تواند هوای درون آشیانه را آن طور که مورد نیاز موریانه هاست تنظیم کند ، در جاهایی که تامین چنین شرایطی برای تمامی قسمتهای لانه میسر نباشد، موریانه ها با دقت تخمها و نوزادان بی دفاع را به قسمتهایی از لانه می برند که هوای داخلی آنجا مناسب باشد، لایه سخت روی آشیانه موریانه ها خواص دیگری هم دارد، به طوری که آنها را از حمله حیوانات زیادی حفاظت می کند، اما این لایه حفاظتی در مقابل همه دشمنان کاملا موثر نیست.

دانشنامه مرجع مهندسی ایران

فانوس دریایی اسکندریه

برجی که برفراز آن آتشی بود تا شبها راهنمای ملوانان برای رسیدن به بندر اسکندریه باشد. این برج در جزیره کوچک فارو بنا شده بود و از همین جاست که کلمه فار به معنای چراغ دریایی را برای این نوع ساختمانها و مناره‌هایی که چراغ دریایی بر فراز آن است به کار می‌برند. برج دریایی اسکندریه در زمان سلطنت جانشین اسکندر، یعنی «بطلمیوس دوم» (۲۴۷ – ۳۰۴) قبل از میلاد به وسیله معماری به نام «سوسترات» ساخته شد. آنچه تاریخ درباره ارتفاع برج ذکر کرده‌است باور کردنی نیست. یونانی‌ها می‌گویند در حدود ۲۷۲ متر ارتفاع داشته، ولی اعراب که ۱۰ قرن بعد توانستند قدم به مصر گذارند گفته‌اند ارتفاع خرابه برج دریایی اسکندریه به ۱۶ متر می‌رسید. این برج روی پایه‌ای چهارگوش که ۶۹ متر ارتفاع آن بوده از دیواری ۸ ضلعی و ۳۸ متری بالا رفته‌است که برج ۹ متری دیگری روی آن بنا شده‌است که بر فراز برج اخیر فانوس دریایی پرتوافکن بود. فانوس دریایی اسکندریه برفراز برج عظیم آن روشن بوده و این برج تا قرن ۱۲ جایگاه فانوس دریایی بوده‌است. در سال ۱۳۷۵ میلادی بر اثر زلزله شدیدی که در اسکندریه و سایر نقاط اطراف آن روی داد، برج دریایی اسکندریه زیر و رو شد و ازخرابه‌های آن هم چیزی به دست نیامد. گفته می‌شود بر روی برج یک آینه غول پیکر نصب بوده‌است.

حرف حساب

حیفم اومد ننویسم!

من ترسیم کردن را به حرف زدن ترجیح می دهم زیرا ترسیم کردن سریعتر است و مجال کمتری برای دروغ کفتن باقی میگذارد. (لوکوربوزیه)

سید هادی میرمیران

سید هادی میرمیران، متولد 1323- قزوین، در سال 1347 در رشته معماری از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران با رتبه اول فارق التحصیل شد.
فعالیتهای حرفه ای او را می توان به سه دوره تقسیم کرد:
• از سال 1347 تا 1357 مسئول کارگاه معماری واحد طراحی معماری و شهرسازی شرکت ملی ذوب آهن ایران
• از سال 1358 تا 1367 سرپرست واحد طراحی شرکت خانه سازی ایران و سرپرست واحد طراحی اداره کل مسکن و شهرسازی استان اصفهان
• از سال 1367 تا سال 1385 مدیر عامل و مدیر طراحی شرکت مهندسین مشاور نقش جهان- پارس 

سوابق آموزشی:• مدرس دانشگاه علم و صنعت، از سال 1370 تا 1376
• مدرس دانشکده های معماری دانشگاه آزاد اسلامی تهران، شیراز و همدان از سال 1374 تا 1382