آشنایی با بتن(قسمت۲)

سنگدانه‌ها (Aggregates)

سنگدانه‌ها در بتن تقریبا سه چهارم حجم آنرا تشکیل می‌دهند از اینرو کیفیت آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. در حقیقت خواص فیزیکی، حرارتی و پاره‌ای از اوقات شیمیایی آنها در عملکرد بتن تاثیر می‌گذارد. دانه‌های سنگی طبیعی معمولاً بوسیله هوازدگی و فرسایش و یا به طور مصنوعی باخرد کردن سنگ‌های مادر تشکیل می‌شوند

اندازه دانه‌های سنگی

بتن عموما از سنگدانه‌هایی به اندازه‌های مختلف که حداکثر قطرآن بین ۱۰ میلیمتر و۵۰ میلیمتر می‌باشد ساخته می‌شود. به طور متوسط از سنگدانه‌هایی با قطر ۲۰ میلیمتر استفاده می‌شود. توزیع اندازه ذرات به نام «دانه بندی سنگدانه» مرسوم است.به طور کلی دانه‌های با قطر بیشتر از چهار یا پنج میلیمتر به نام شن و کوچکتر از آن به نام ماسه نامگذاری شده‌اند که این حد فاصل توسط الک ۵ میلیمتری یا نمره چهار مشخس می‌گردد. حد پایین ماسه عموما ۰٫۰۷ میلیمتر یا کمی کمتر می‌باشد. مواد با قطر بین ۰٫۰۶ میلیمتر و ۰٫۰۲ میلیمتر به نام لای(سیلت)و مواد ریزتر رس نامگذاری شده‌اند. گل ماده نرمی است که شامل مقادیر نسبتا مساوی ماسه و لای و رس می‌باشد.

کانیهای مهم

کانیهای مهم و متداول سنگدانه‌ها در زمینه استفاده در بتن عبارتند از: کانی‌های سیلیسی (کوارتز، اوپال، کلسه دون، تریمیت، کریستوبالیت) فلدسپاتها، کانیهای میکا، کانیهای کربناتی، کانیهای سولفاتی، کانیهای سولفور آهن، کانیهای فرومنیزیم، کانیهای اکسیدآهن، زئولیت‌ها و کانیهای رس

طبقه بندی براساس شکل ظاهری

در استاندارد ASTM سنگها از لحاظ شکل ظاهری به پنج گروه تقسیم شده‌اند:کاملا گردگوشه، گردگوشه، نسبتا گردگوشه، نسبتا تیزگوشه و تیزگوشه

در استاندارد BS این نامگذاری به صورت:گردگوشه، بی شکل-بی نظم، پولکی، تیزگوشه، طویل، پولکی طویل می‌باشد

افزودنی‌ها (Admixtures)

معمولا به جای استفاده از یک سیمان بخصوص، این امکان وجود دارد که بعضی از خواص سیمانهای معمولی مورد استفاده را به وسیله ترکیب کردن ان با یک افزودنی تغییر داد. قابل توجه اینکه نباید عبارات "مواد ترکیبی" و "مواد افزودنی" با معانی مترادف به کار روند، زیرا مواد ترکیبی موادی هستند که در مرحله تولید به سیمان اضافه می‌شوند در حالی که مواد افزودنی در مرحله مخلوط کردن به بتن اضافه می‌شوند. افزودنی‌های شیمیایی اساسا عبارتند از:تقلیل دهنده‌های آب، کندگیر کننده‌ها و تسریع کننده‌های گیرش که در ایین نامه ASTM به ترتیب تحت عنوان‌های تیپ‌های C،B،A طبقه بندی شده‌اند. دسته بندی افزودنی‌ها در استاندارد BS نیز مشابه می‌باشد. در ضمن افزودنی‌های دیگری نیز وجود دارند که هدف اصلی از کاربرد آنها محافظت بتن از اثرات زیان آور یخ زدگی و ذوب یخ است.

تسریع کننده‌ها

افزودنی‌هایی هستند که سخت شدگی بتن را تسریع می‌کنند و مقاومت اولیه بتن را بالا می‌برند. چند نمونه از تسریع کننده‌ها عبارتند از: کربنات سدیم، کلرورآلومینیوم، کربنات پتاسیم، فلوئورور سدیم، آلومینات سدیم، نمک‌های آهن و کلرور کلسیم

کندگیر کننده‌ها

افزودنی‌هایی هستند که زمان گیرش بتن را به تاخیر می‌اندازند. این مواد در هوای خیلی گرم که زمان گیرش معمولی بتن کوتاه می‌شود و همچنین برای جلوگیری از ایجاد ترک‌های ناشی از گیرش در بتن ریزی‌های متوالی مفید می‌باشند. به عنوان چند نمونه از کندگیر کننده‌ها می‌توان از شکر، مشتقات هیدروکربنی، نمک‌های محلول روی و براتهای محلول نام برد. 

 به عنوان مثال اگر با یک کنترل دقیق ۰٫۰۵ وزن سیمان شکر به بتن اضافه کنیم، حدود چهار ساعت گیرش آنرا به تاخیر می‌اندازد. مصرف ۰٫۲ تا یک درصد وزن سیمان از گیرش سیمان جلوگیری به عمل می‌اورد.

تقلیل دهنده‌های آب(روان کننده‌ها)

این افزودنی‌ها به سه منظور به کار می‌روند:

۱-رسیدن به مقاومتی بالاتر به وسیله کاهش نسبت آب به سیمان

۲-رسیدن به کارایی مشخص با کاهش مقدار سیمان مصرفی و نتیجتا کاهش حرارت هیدراتاسیون در توده بتن.

۳-سادگی بتن ریزی به وسیله افزایش کارایی در قالبهایی با آرماتور انبوه و موقعیت‌های غیرقابل دسترسی

افزودنی‌های تقلیل دهنده آب تحت عنوان تیپ A دسته بندی می‌شوند؛ لیکن اگر افزودنی‌ها همزمان با کاهش نیاز به آب باعث تاخیر در گیرش نیز بشوند تحت عنوان تیپ D طبقه بندی می‌شوند. اگر این روان کننده‌ها باعث تسریع در گیرش شوند تیپ E نامیده می‌شوند

فوق روان کننده‌ها

این مواد از قویترین انواع تقلیل دهنده‌های آب هستند که در آمریکا به عنوان روان کننده قوی و درASTM به عنوان تیپ F نام گذاری شده‌اند. افزودنی‌هایی نیز هستند که در ضمن تقلیل شدید آب باعث مقداری تاخیر در گیرش نیز می‌شوند و به عنوان تیپ G طبقه بندی شده‌اند. دو نمونه از روان کننده‌های قوی: ملامین فرمالدئید سولفاته شده تغلیظ شده و یا نفتالین فرمالدئید سولفاته شده تغلیظ شده می‌باشند. اساسا استفاده از اسیدهای سولفاته شده باعث تسریع عمل پراکنش می‌شود. چون در سطح ذرات سیمان جذب شده و به آنها بار منفی می‌دهند واین باعث دفع ذرات از یکدیگر می‌شود. این فرایند کارایی را در یک نسبت آب به سیمان مشخص افزایش می‌دهد. 

آشنایی با بتن(قسمت۱)

بتن (به انگلیسی: Concrete) در مفهوم وسیع به هر ماده یا ترکیبی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشد اتلاق می‌شود. این ماده چسبنده عموما حاصل فعل و انفعال سیمانهای هیدرولیکی و آب می‌باشد. حتی امروزه چنین تعریفی از بتن شامل طیف وسیعی از محصولات می‌شود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان ونیز پوزولان‌ها، سرباره کوره‌ها، مواد مضاف، گوگرد، مواد افزودنی، پلیمرها، الیاف و غیره تهیه شود. همجنین در نحوه ساخت آن ممکن است حرارت، بخار آب، اتوکلاو، خلا، فشارهای هیدرولیکی و متراکم کننده‌های مختلف استفاده شود 

سنگدانه‌ها در بتن تقریبا سه چهارم حجم آنرا تشکیل می‌دهند و سیمان یک چهارم 

کیفیت آب در بتن از آن جهت حائز اهمیت است که ناخالصی‌های موجود در آن ممکن است در گیرش سیمان اثر گذاشته و اختلالاتی به وجود اورند. همچنین آب نامناسب ممکن است روی مقاومت بتن اثر نامطلوب گذاشته و سبب بروز لکه‌هایی در سطح بتن و حتی زنگ زدن آرماتور بشود.^[۲] در اکثر اختلاط‌ها آب مناسب برای بتن آبی است که برای نوشیدن مناسب باشد. مواد جامد چنین آبی به ندرت بیش از ۲۰۰۰ قسمت در میلیون ppm خواهد بود به طور معمول کمتر از ۱۰۰۰ ppm می‌باشد. این مقدار به ازای نسبت آب به سیمان ۰٫۵ معادل ۰٫۰۵ وزن سیمان می‌باشد. معیار قابل آشامیدن بودن آب برای اختلاط مطلق نیست و ممکن است یک آب اشامیدنی به جهت داشتن درصد بالایی از یونهای سدیم و پتاسیم که خطر واکنش قلیایی دانه‌های سنگی را به همراه دارد، برای بتن سازی مناسب نباشد. به عنوان یک قاعده کلی هر آبی که ph (درجه اسیدیته) آن بین ۶ الی ۸ بوده و طعم شوری نداشته باشد می‌تواند برای بتن مصرف شود. رنگ تیره و بو لزوما وجود مواد مضر در آب را به اثبات نمی‌رساند 

مقدار آب مصرفی در داخل بتن بسیار با اهمیت است. به منظور تکمیل فرایند واکنش سیمان با آب مقدار مشخصی آب مورد نیاز است. در صورتی که این مقدار کمتر از آن حد باشد قسمتی از سیمان برای واکنش آب کافی دریافت نمیکند و واکنش نداده باقی میماند. در صورتی که بیش از مقدار مورد نیاز آب به مخلوط بتن اضافه شود پس از تکمیل واکنش، مقداری آب به صورت آزاد در داخل بتن باقی میماند که پس از سخت شدن بتن باعث پوکی آن و نتیجتا کاهش مقاومت خواهد شد. به همین دلیل دقت در مصرف نکردن آب زیاد در داخل بتن به منظور حصول مقاومت بالا ضروری است.

مقدار آب لازم برای تکمیل واکنش به صورت پارامتر نسبت آب به سیمان تعریف میشود. این نسبت برای سیمان پرتلند معمولی حدود ۲۵ درصد است. با این مقدار آب بتن فاقد کارایی لازم خواهد بود و معمولاً نسبت آب به سیمان مورد استفاده در کارگاههای ساختمانی بیش از این مقدار است. در تعیین نسبت اختلاط بتن پارامتری لحاظ می‌شود که مقدار رطوبت سنگدانه‌ها را نیز قبل از افزودن آب به بتن لحاظ می‌کند که در تعیین مقدار آب مورد نیاز حائز اهمیت است. این رطوبت اضافی (یا کمبود رطوبت) مقدار رطوبت مازاد(کمبود رطوبت) سنگدانه‌ها از حالت اشباع با سطح خشک SSD یا(Saturated Surface Dry)است. 

به دلیل تبخیر قسمتی از آب مورد نیاز قبل از تکمیل واکنش بین آب و سیمان (که چندین روز طول میکشد) قسمتی از سیمان موجود در مخلوط بتن واکنش نداده باقی میماند. پس از بتن ریزی باید بلافاصله توجه لازم به فرایند عمل آوری معطوف گردد. عمل آوری عبارت است از حفظ رطوبت بتن تا زمانی که واکنش بین سیمان و آب تکمیل شود. این عمل میتواند به وسیله عایقکاری موقت، پاشش آب یا تولید بخار صورت گیرد. از دیدگاه عملی، حفظ رطوبت بتن برای ۷ روز توصیه میشود. در شرایطی که این کار ممکن نباشد حداقل زمان عمل آوری بتن نباید کمتر از ۲ روز باشد. 

بتن عموما از سنگدانه‌هایی به اندازه‌های مختلف که حداکثر قطرآن بین ۱۰ میلیمتر و۵۰ میلیمتر می‌باشد ساخته می‌شود. به طور متوسط از سنگدانه‌هایی با قطر ۲۰ میلیمتر استفاده می‌شود.توزیع اندازه ذرات به نام «دانه بندی سنگدانه» مرسوم است.به طور کلی دانه‌های با قطر بیشتر از چهار یا پنج میلیمتر به نام شن و کوچکتر از آن به نام ماسه نامگذاری شده‌اند که این حد فاصل توسط الک ۵ میلیمتری یا نمره چهار مشخس می‌گردد. حد پایین ماسه عموما ۰٫۰۷ میلیمتر یا کمی کمتر می‌باشد. مواد با قطر بین ۰٫۰۶ میلیمتر و ۰٫۰۲ میلیمتر به نام لای(سیلت)و مواد ریزتر رس نامگذاری شده‌اند. گل ماده نرمی است که شامل مقادیر نسبتا مساوی ماسه و لای و رس می‌باشد. 

در استاندارد ASTM سنگها از لحاظ شکل ظاهری به پنج گروه تقسیم شده‌اند:کاملا گردگوشه، گردگوشه، نسبتا گردگوشه، نسبتا تیزگوشه و تیزگوشه.

در استاندارد BS این نامگذاری به صورت:گردگوشه، بی شکل-بی نظم، پولکی، تیزگوشه، طویل، پولکی طویل می‌باشد 

معماری نئو کلاسیک

معماری نئوکلاسیک

فلسفه و تمدن کلاسیک یونان و روم باستان شالوده فکری و اجتماعی تمدن مغربزمین را تشکیل می دهد و طی دوهزار سال گذشته همواره فلسفه کلاسیک در بینش ذهنی وکالبد فیزیکی تمدن غرب مشهود بوده است . معماری غرب نیز از این امر مستثنا نبوده ومعماری کلاسیک پیوسته در کلیه تاریخ مغرب زمین مطرح بوده است .

مجموعه کنار رودخانه ریچمون

کلاسیک که در پیبیش از نیم قرن تفوق معماری مدرن از اوایل اخیر مورد بی توجهی نسبی قرار گرفته بود ، بتدریج بعد از انتقاداتی که به سبک مدرن شد ، خصوصا بعد از نمایشگاهی در لندن بهنام نابودی خانه های حومه شهر در سال ۱۹۷۵ ، مجددا به صورت یک سبک مهم که می تواندپاسخگوی نیازهای جامعه امروزی باشد مطرح شد .
معماران نئو کلاسیک همچون معمارانپست مدرن توجه به گذشته دارند ولی یک اختلاف عمده بین این دو دیدگاه نسبت به تاریخوجود دارد . معماری پست مدرن در پی هویت انسان است و تاریخ هر قوم و ملتی از نظرآنها عنوان بخشی از هویت آن ملت تلقی می شود . لذا آنها تاریخ فرهنگی و کالبدی وهمچنین دستور زبان معماری هر قومی را در معماری خود در هر منطقه نمایش می دهند .منتها این نمایش به صورت تقلید از موارد فوق نیست ، بلکه آنچه که به هویت یک ملتمربوط است در ساختمانهای آنها به روز در می آید و بر اساس شرایط زمانی و مکانیبصورت جدید و امروزی شده ظاهر می شود . لذا معماران پست مدرن در تغییر دادن تناسبات ، رنگ ها و عملکردهای نمادهای تاریخی به خود تردید راه نمی دهند .
ولی معماران نئوکلاسیک همچون کوینلن تری انگلیسی ( یکی از مهمترین نظریه پردازان سبک نئوکلاسیک)معتقدند که ” نظم های کلاسیک الهاماتی آسمانی و مقدس هستند ” پس تغییر دادن آنهاصحیح نیست و هر تغییری در آنها باعث تبدیل شدن کمال به نقصان می شود . آنها دلیلجاودانگی معماری کلاسیک را همین می دانند . از نظر معماران نئوکلاسیک ، سبک پستمدرن یک مد است زیرا در این سبک اصول جاودانه معماری کلاسیک با طبع ، نظر و منطقزمینی تغییر داده شده است .
معماران نئوکلاسیک ، سبک مدرن را نیز سبکی قابل قبولنمی دانند ، چنانچه کوینلن تری گفته : ” مدرنیسم پرهیز از هر روشی است که کارکردداشته است . ” لذا معماران نئوکلاسیک ، گذشته و خصوصا معماری کلاسیک را منبع الهامخود می دانند و معماری کلاسیک و یا سنتی را به همان گونه که از نظر کالبدی بوده ،برای احتیاجات امروزه طراحی می کنند . منتها باید توجه داشت که در داخل این فرم هایتاریخی ، کلیه وسایل رفاهی امروزی تدارک دیده شده است .
اگر خواسته باشیم در یکجمله این سبک را تعریف کنیم ، می توان گفت : ساختمان نئوکلاسیک ، پوسته ای کلاسیکبرروی امکانات مدرن است .
کوینلن تری سوال می کند که ” چرا مصالح قدیمی صدها سالعمر می کنند ولی مصالح جدید چنین نیست و یا چرا ساختمان های قدیمی دلپذیر هستند ولیساختمانهای جدید این طور نمی باشند … ما در جامعه مصرفی زندگی می کنیم ، از منابعزمین استفاده می کنیم و ضایعات را بر جای می گذاریم … شیوه های ساختمان های سنتینه تنها از نظر زیست اقلیمی صحیح تر می باشند ، برای این که مصالح طبیعی به جایمصالح مصالح مصنوعی استفاده می کنند ، بلکه همچنین این مصالح با روح و روان انساننیز سازگار تر است . ”
لئون کریر ، معمار اهل لوکزامبورگ ، از دیگر معماران مهم این سبک است . به گفتهوی ” نئوکلاسیک گزینه ای در مقابل مدرنیسم نیست ، بلکه در تضاد با مدرنیسم و درمقابل جامعه مصرف گرایی است که آن را حمایت می کند . ” او روش ها و مصالحی که نمادمدرنیسم است مانند استاندارد کردن ، پیش ساختگی ، فولاد ، بتن و شیشه را به عنواننشانه های تصنعی از یک حکم جزمی فراگیر می داند که هنوز سعی می کنند انحصاری باشد وهر آنچه که مطابق آن نیست حذف کنند .
راب کریر ، برادر لئون ، که اونیز ازمعماران سبک نئوکلاسیک محسوب می شود بر این نظر است که شهر های انسان مدار سنتی دراروپا در اثر دو واقعه در قرن بیستم ، یعنی جنگ و مدرنیسم ، از بین رفتند و جایآنها را شهرهای امروزین گرفتند که سنخیتی با انسان و خصوصیات روحی و فیزیکی اوندارند .
معماران این سبک ، معماری کلاسیک را یک معماری لایزال . بی زمان می دانند . اصولاین معماری همانند نظم ، تناسبات ، تقارن ، هماهنگی و کمال که در زمان یونان باستانبرای خانه خدایان طراحی شده بود اصولی جاودانه است . خدایان یونان باستان ، خدایانیبودند انسان گون در حد نهایت زیبایی ، کمال و جاودانگی . لذا خانه آنها نیز میبایست دارای همین خصوصیات می بود . بدین لحاظ معماری کلاسیک نیز می بایست یک معماریبدون نقص و ایراد باشد . معبد پارتنان ( ۴۴۷- ۴۳۸ ق . م ) در آتن که می توان آن رانماد شاخص معماری کلاسیک تلقی کرد ، معبدی است که تماما بر اساس اصول ریاضی وتناسبات هندسی طراحی و اجرا شده است . حجم ساده و جزئیات این بنا زیبا گونه ایطراحی و اجرا شده که حتی خطای چشم انسان نیز در آن اصلاح شده است . معبد پارتنانساختمانی به نظر می آید که تمام خطوط افقی ان کاملا موازی و کلیه ستونها کاملاعمودی ، فاصله بین آنها دقیقا به یک میزان ، قطر آنها به یک اندازه و عمق شیارهایروی ستونهای دور یک بنا از پایین تا بالا یکسان است . باید توجه داشت که در معبدپارتنان یک خط مستقیم وجود ندارد و تمامی نکاتی که ذکر شد و رسیدن به این حد ازکمال ، تنها با تنظیم و تصحیح دقیق هندسی ممکن بوده است .
به لحاظ موارد اشارهشده در فوق ، شاهد بوده ایم که در غرب همواره مکتب ها و سبک های مختلف فکری و هنریظهور کرده و پس از چندی مطرود و به حاشیه رانده شده ، ولی معماری کلاسیک حضوری شاخصو پیوسته در کلیه دوران ها داشته است .
خانه خدایان و یا به عبارتی ، معابدیونانیان باستان منبع الهام بسیاری از ساختمانهای مهم در طی دوهزار و پانصد سالگذشته در غرب بوده است . معابد ، کاخها و بناهای حکومتی روم باستان ، کلیساهایعظیم قرون وسطا در عصر اقتدار مسیحیت ، کاخها ، ساختمانهای مدنی و کلیساها در زمانرجعت به کلاسیسیسم در دره رنسانس ، کاخ ها و کلیساها در عهد اشرافیت باروک ، کاخها ، پارلمان ها و کلیساها در عصر روشنگری و بعد از آن ، آسمانخراش های سر به فلککشیده اوائل قرن بیستم و ساختمانهای حکومتی در عصر فاشیسم ، نازیسم و استالینیسم دربین دو جنگ جهانی ، همواره از معماری کلاسیک الهام گرفته اند .
بدون شک این معماری به صورت الگویی بدون نقص در تمامی اعصار برای بینش ها وتفکرات کاملا متفاوت ، از دموکراسی گرفته تا فاشیسم و سوسیالیسم ، مورد توجه بوده واز آن تقلید شده است .
ساختمانهای ساخته شده به این سبک نیز کاملا متنوع بودهاست . از این معابد بت پرستان تا کلیسای عظیم ، قصرهای باشکوه ، پارلمان ها ونهادهای حکومتی ، بانک ها ، بیمارستانها ، پاساژها ، موزه ها ، ترمینال های مختلفبه این سبک ساخته شده است .
یکی از پروژه های جالب توجه و موفق به سبک نئوکلاسیک ، مجموعه مسکونی رودخانه ریچموند در کنار رودخانه تایمز ۸۷-۱۹۸۵ (Richmond Riverside Complex ) است . اینمجتمع مسکونی در لندن توسط کوینلن تری طراحی شده و شامل ادارات ، مغازها و رستورانهای متعدد است . این مجتمع نه تنها لوکس و زیبا است و مورد توجه بازدیدکنندگان واهالی لندن قرار گرفته ، بلکه در بازار رقابت معاملات املاک ، توجه خریداران زیادیرا به خود جلب کرده و ساختمانها به نظر می آید که متعلق به قرن ۱۸ باشد ، ولی تمامامکانات و ضروریات مدرن در آن در نظر گرفته شده است .
از دیگر معماران صاحب نام این سبک می توان از دیمیتری پاپاداکیس ، آلن گرینبرگ ،رابرت آدام ، کلاف ویلیامزالیس و رابرت استرن نام برد . در اینجا باید متذکر شد کهگرایشی آشکار به سمت معماری نئو کلاسیک و سنت گرایی در بین معماران پست مدرن دیدهمی شود . معمارانی از گروه اخیر همچون رابرت استرن و دوبرادر ، رابرت ولئون کریر ،ساختمانهایی به سبک نئوکلاسیک طراحی کرده اند . همچنین کارهای معمارانی همچونآلدوراسی و حتی رابرت ونچوری هم اکنون در مجاور طرح های معماران نئو کلاسیک بهنمایش گذاشته می شود . جالب توجه آن که فیلیپ جانسون - معمار مدرنیست و سپس پستمدرنیست معروف - نیز خانه تئاتر جدید ( ۸۴- ۱۹۸۱ ) در شهر کیلولند در آمریکا را بهسبک نئوکلاسیک طراحی کرده است . می توان گفت که در حال حاضر ، نظر معماران پست مدرنبه اصول پایدارتر و جاودانه تر گذشته و تاریخ جلب شده است .

 -------------------------------------------------- 

برگرفته شده از سایت : http://forum.p30world.com/showthread.php?t=107222

طراحی و معماری منظر چیست؟

طراحی و معماری منظر چیست؟

اگر از پنجره اتاق به بیرون نگاه کنیم، اگر از در ورودی ساختمان محل استقرار خود به فضای بیرونی وارد شویم، با نگاه به اطراف خود، مجموعه ای از فضاها و عناصر را مشاهدهد می کنیم که در برگیرنده ساختمان ها و محوطه های مفروش با گیاهان هستند. ترکیبی از روشنایی، تاریکی، سایه روشن ها، رنگ ها، و یا بافت هایی که در مجموع، بخشی از آن مربوط به طبیعت و بخشی نیز ساخته و پرداخته دست انسان است. این فضاها و عناصر، در جای جای محیط اطراف و شهر و روستا متفاوت است.

اگر چه انسان از نخستین گام های حرکت و فعالیت خود در عرصه محیط برای ایجاد محیط مناسب زیست – چه در فضاهای بسته و چه باز- با توجه به میزان شناخت خود، در برخورد با عناصر محیط با تعمیق برخورد کرده است و تدابیر او همواره در قالب مصلحت اندیشی و نگاه به جوانب موضوع انجام گرفته است، اما این تدابیر تا صدوپنجاه سال پیش، به عنوان دانشی نظام مند وجود نداشت. از اواخر قرن نوزدهم به دلیل تغییر شرایط فعالیت انسان در عرصه محیط، ناشی از انقلاب های صنعتی، او دریافت که در ادامه حرکت و ایجاد تغییر در شکل و نظام محیط پیرامونی خویش، باید به نگاهی منسجم و نظام مند مسلح باشد و توجه بیشتر به برخی مسائل نو و تجدید نظر در مناسبات کهن خود با عناصر پیرامونی اش را مد نظر قرار دهد.

در طول حدود یک صدو پنجاه سال که از عمر پیدایش معماری منظر می گذرد، حوزه فعالیت و نقش و کارکرد این رشته به تدریج شفاف تر و مشخص تر شده است. با وجود این، به دلیل گستردگی حوزه بحث و دامنه گسترده این دانش و تداخل آن با تخصص های گوناگون، گرایش ها و دیدگاههای متفاوت در عرصه فعالیت آن مطرح شده و به تبع آن تعاریف متفاوتی نیز از آن به دست داده شده، هر کدام در جای خود با توجه به دیدگاههای تخصصی مربوط، بیانگر مفاهیم و ارتباط ویژه ای با مقوله طراحی منظر و به عنوان مبنای آن دیدگاه قابل توجه است. در این عرصه، طراحی منظر از حیطه محدود یک رشته فراتر می رود و حوزه ها و فعالیت های تخصصی و میان رشته ای متعدد را نیز در بر می گیرد. این حوزه ها و تداخل آنها واقعیت و ضرورتی محسوب می شود که عدم توجهبه ان، موجب ایجاد نگرش تک بعدی و چه بسا انحراف در درک مفاهیم گردد.

اگر به اسناد و مدارک موجود از دید نویسندگان با پیش زمینه تخصصی و حرفه ای توجه شود، مشاهده می گردد که مبانی و دیدگاههای آنان، تأثیر بسیاری در اهیمت بخشیدن به برخی از مسائل از خود باقی گذاشته است.

علی رغم بررسی و تحقیقات فراوانی که گروه های پژوهشی در انگلستان و آمریکا (مجله Lanscape) داشته اند، هنوز نظام تدوین شده ای برای آموزش منظر با روش معین و تعریف دپارتمان دانشگاهی ویژه برای آن وجود ندارد، و در شرایط نبود نظام و یا سازمان واحد آموزش، منظر مجموعه ای از مفاهیم وسیع و گسترده است که در آن مباحث مربوط به فضاهای باز متنوع دارای پرسپکتیو و یا تصویر فضایی سه بعدی آمیخته با مسائل محیط، آموزش داده می شود.

آنچه از مضمون نوشته مویر می توان برداشت کرد، وجود نگرش ها و تلقی های گوناگون از مفهوم و اهمیت دیدگاههای متفاوت در این زمینه است. نکته دیگر در همین زمینه، عدم شکل گیری و یا استحکام مبانی نظری و تئوری ثابت و مورد تأیید اکثر صاحب نظران در عرصه معماری منظر است.

بدین ترتیب، مراکز دانشگاهی در کشورهای متفاوت، در زمینه معماری منظر دارای نظرات و دیدگاههای مختلفی هستند و هر یک با توجه به دیدگاههای خود، روش خاصی را مورد تأکید قرار می دهند. چه بسا در این زمینه، دانشگاهها و مراکز اموزشی ایالات متحد آمریکا، با توجه به دیدگاه های انجمن معماران منظر آمریکا (ASLA) دارای نگرش و مواضع خاصی در ارائه و بیان نظرات خود می باشند، اما با وجود این، شاخه بودن این رشته، مسئله ای است که امروز جلب توجه می کند.

با وجود تمامی این دیدگاهها، آنچه امروز به عنوان حوزه طراحی و معماری منظر لازم است مورد توجه قرار گیرد، بیشترین تأکید در بازتاب نقش طراحی و معماری فضای باز در ارتباط با محیط است که پوشش و چارچوب مشخصی را با جامعیت و انعطاف پذیری بیشتر بیان می دارد، و تعاریف آن نیز گویای جوانب این امر است. از این رو، ضروری است که برای ادامه بحث و بررسی مبانی این مبحث، حوزه مشخص تری برای تعیین چارچوب این موضوع تعریف شود. بر اساس چنین ضرورتی است که در ادامه این مباحث به تعریف مفهوم طراحی و معماری منظر و سپس ارائه سایر مفاهیم مرتبط پرداخته می شود.

دامنه طراحی و معماری منظر

معماری منظر دانشی است که به فضای بیرونی – چه از دیدگاه محیط زیست و طبیعت، چه از دیدگاه رابطه آن با زندگی انسان، و چه از دیدگاه هنر و زیبا شناسی – می پردازد. عناصر این دانش از فضای سه بعدی ای تشکیل شده است که بعد زمان را نیز در بر می گیرد، و فضایی چهار بعدی پدید می آرود. علاوه بر این، از آنجا که به غیر از بعد زمان، فضا دارای نوعی حس و ادراکات ویژه و انعکاسی در بیننده است، عرصه آن را می توان با ابعاد بیشتری معرفی کرد. این دانش به شناخت و برنامه ریزی و طراحی و ساخت این فضا می پردازد.

از آنجا که عرصه شناخت و کارکرد این دانش وسیع است و از طرفی با سایر حوزه های دسن اندرکار با پهنه محیط انسان و مرتبط است، لذا روند پرداختن به آن نوعی فراشد میان رشته ای و یا چند رشته ای نیاز دارد. شناخت این دانش و پرداختن به طراحی در عرصه آن نیز نیاز به گذر از روند و توجه به شخصیت ویژه ان دارد. در محدوده این دانش، علوم و هنرهای متفاوتی می گنجد که مهم ترین آنها، حوزه دانش های محیطی، حوزه علوم انسانی و اجتماعی، حوزه های فنی و مهندسی را در بر می­گیرد.

واژگان معماری منظر:

برای آشنایی بیشتر با ابعاد این دانش، آشنایی بیشتری با ادبیات و فرهنگ واژگانی که در این زمینه رواج دارد، مورد نیاز است. در عین حال، لازم به توضیح است که واژه معادل Landscape در فارسی از لحاظ مفهومی چندان جا نیفتاده است، به همین دلیل ضروری است که پیش از ورورد به مباحث اصلی و کلیدی، مفاهیم اولیه مربوط، مورد بررسی و مطالعه بیشتر قرار گیرد. در این زمینه، به ترتیب به تشریح واژگانی از این مبحث پرداخته می شود.

1-landscape

فضای بیرونی هر مکانی که در میدان دید باشد و در چشم اندازی واقع شود که شامل مجموعه ای از اطلاعات بصری مانند زمین و اشیاء و ساختارهای مصنوع و همچنین پوشش گیاهی و آب و جز آن، و نیز آسمان باشد، جلوه ای از landscape شناخته می شود. این منظر دارای بافت و ساختار طبیعی و مصنوعی است و شخصیتی سه بعدی از نظر هندسی و چند بعدی با منظور داشتند بعد زمان و سایر ادراکات انسانی دارد. فضا دارای نوعی ویژگی و انرژی است که در چشم و ذهن انسان انعکاس و سابقه ذهنی به جای می گذارد. این سابقه نشانه روح و ارزش فضاست و به عنوان فضای زشت، زیبا، خنثی یا بی تفاوت، متحرک یا ساکن، هیجان انگیز، خسته کننده و یا بیان های حسی دیگر قابل تعریف است. تحریکات طبیعی انسان و موجودات دیگر در ساختار آن دخالت دارند. انسان به غریزه و نهاد ساختار طبیعی خود وابسته و نیازمند آن است.

در زبان فارسی واژه landscape برابر مفهومی ندارد و در ترجمه آن از واژگانی مانند منظر و یا چشم انداز استفاده می شود که بار حسی و مفهومی کامل واژه معادل انگلیسی را با خود به همراه ندارد.

2-landscaping

معمولاً کلمه landscaping با دو عنوان همراه است: منظر سخت و منظر نرم (hard & soft landscape). منظر سخت به فضای چشم انداز بیرونی گفته   می­شود که عناصر اصلی تشکیل دهنده ان را اشیایی مانند مجموعه دیوارها، حصارها، صندلی ها، ظروف زباله، آب نما، پوسته، جداره بیرونی مصالح مختلف تشکیل دهند. منظر نرم به مجموعه ای گفته می شود که خاک و پوشش گیاهی و آب و جز آن را در برمی گیرد.

از دیدگاهی دیگر، landscaping به برنامه ریزی و شکل دادن و نظام بخشیدن به محیط حومه بیرونی شهر، حد فاصل محیط های شهری گفته می شود (General Development Order, 1977). از این دیدگاه، فضای بیرونی، محیط های برون شهری را در برمی گیرد. از این رو، این طراحی به منظور بالابردن و ارتقاء و محافظت از ارزش های فضایی و یا محیط های حومه شهری است و چنین فضایی با حصارها، دیوارها، یا سایر عناصر همچون درختان و گیاهان و چمنزارها شکل گرفته است (از کتاب Dictionary of Lndscape ).

به عبارت دیگر، به تمامی عملیات زیاب سازی و مناسب سازی محیط که مبتنی بر ویژگی های زمین و کارکردهای مورد نظر و همچنین در جهت شکل بخشیدن به عناصر و بالا بردن کیفیت بصری آن است، landscaping گفته می شود که آن طور که پیش تر ذکر شد، در برگیرنده دو گونه محوطه سازی سخت و نرم است.

3-landscape architecture

Landscape architecture یکی از سه رشته وسیع و گسترده علوم فنی است (دو رشته دیگر، مهندسی و معماری است) که به نظام دهی و هماهنگ سازی تمامی عناصر جاندار و غیر جاندار بر روی زمین می پردازد، و انسان با ان پیوند نزدیک دارد. معماری منظر به عنوان معادل فارسی این واژه، علمی وابسته به فن دست ساخت انسان است که با فضای باز بیرونی سروکار دارد. در این روند، عناصری همچون هنر و هوش و ذکاوت فردی انسان دخیل است و دامنه عواطفی از خشونت تا عشق، دلسوزی و شفقت تا بی رحمی، و به طور کلی مجموعه ای از ادراکات و عواطف جدید و گذشته با آن درگیر می شود. در عین حال، بهترین رابطه بین مردم و landscape در به کارگیری نامحدود رنگ ها شکل می پذیرد (کتاب Dictionary of Landscape Architecture, Baker H. Morrw).

نخستین بار واژه Landscape architecture در کتابی از Gilbert Laning Moason  که در سال 1827 منتشر شد، برای توصیف معماری منظر یک تابلوی نقاشی ایتالیایی به کار رفت. پس از آن تا مدت ها از این واژه استفاده ای به عمل نیامد تا این که در سال 1858 مفهوم معماری منظر با تعبیر دیگری مطرح شد.

در سال 1858 فردریک لا المسبتد و کالور وو، در مسابقه طراحی سنترال پارک نیویورک برنده شدند. این دو نفر خود را به عنوان معمار منظر (landscape architect) معرفی کردند. این مفهوم به تدریج تا سال 1899 یعنی 41 سال بعد جایگاه خود را پیدا کرد و سرانجام انجمن معماران منظر آمریکا (American Society of Landscape Architects) تأسیس شد. این انجمن (ASLA) معماری منظر را چنین معرفی کرد:

معماری منظر، هنر و علم تحلیل، برنامه ریزی، طراحی، مدیریت، محافظت،و ترمیم زمین است. دامنه فعالیت های این حرفه، برنامه ریزی و طراحی و توسعه سایت، احیاء محیط زیست، طراحی پایدار، برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی پارکها و فضاهای تفریحی، برنامه ریزی منطقه ای، حفظ سایت های تاریخی را در برمی گیرد.

4- landscape planning

در کتاب Dictionary of Landscape Architecture، نوشته Baker H. Morrow مفهوم عبارت برنامهریزی منظر (landscape planning) مترادف مفهوم برنامه ریزی محیط (environment planning) آورده شده است.

این فعالیت، نوعی برنامه ریزی برای مدیریت هوشمند و به کارگیری فضای پهنه زمین به منظور تأمین زندگی اطمینان بخش و مناسب تر برای انسان، گیاهان، جانواران، و منابع موجود در آن، شناخته می شود و معنی همین کلمات در کتاب Dictionary of Landscape نوشته George Agoulty برنامه ریزی محیط بیان شده است.

برنامه ریزی منظر و محیط مراحل تحولی است که مسایل محیطیط را مد نظر قرار می دهد و در برابر امروز و آینده داری مسئولیت و ارزیابی معینی است. برنامه ریزی منظر در برخورد با تغییرات و تحولات مؤثر بر مسایل محیط و منظر تلاش دارد تا نابسامانی ها و نارسایی ها مقابله کند و در برابر آن، راه حل مناسب را ارائه دهد. این رشته وابسته به فعالیتهای برنامه ریزی در سایر زمینه ها از جمله برنامه ریزی کاربری زمین و برنامه ریزی منابع طبیعی و برنامه ریزی محیط است.

5- landscape design

معنی این عبارت در کتاب Dictionary of Landscape Architecture نوشته Baker H. Morrow چنینی باین شده است: هر گونه نظام دهی به   زمینه­های مرتبط با فعالیت انسان در محیط بیرونی را طراحی منظر گویند.

6-landscape designer

معنی این عبارت در کتاب Dictionary of Landscape  نوشته George Agoulty، چنین آمده است: عنوانی معادل و جایگزین landscape architect است و در مواردی به شخصی اطلاق می شود که به صورت حرفه ای اموزش معماری منظر ندیده باشد.

پاسخ پرسش هایی در زمینه معماری منظر

دکتر «سید امیر منصوری» استاد دانشگاه و فازغ التحصیل رشته معماری منظر یا land scape از دانشگاه لاویت و دو دکترای تاریخ معماری از دانشگاه سورین فرانسه است.

معماری منظر چیست و چه تعریفی دارد؟ معماری منظر، علمی است نو، طبیعت گرا، مخاطب محور و عملکرد گرا و ناشناخته در ایران که با تلفیقی از خاطرات، نیازها و زیبایی شناسی مشترک مردم، فضای بیرونی شهر را طراحی و هدایت می کند اما در هیچ یک از پروژه های سیما و منظر شهری در سراسر کشور، عدم تخصص و بی التقاط ناموفق سبک های خارجی و داخلی و گاه نابودی عناصر و بافتهای ارزشمند تاریخی شده است.

عوامل موثر بر فضاهای بیرونی عمدتاً شامل تمام جنبه های زیبایی شناسی، فرهنگی، هویتی، اجتماعی، اقتصادی و تمام شرایط و ویژگیهای انسانی شامل تاریخ، سنن ، آداب روان شناسی فردی و اجتماعی است. به طور کلی عوامل موثر بر فضاهای بیرونی یا محیط خارجی مجموع پارامترهایی است که برای یک زندگی جمعیتی مطرح و مورد نیاز است. پارامترهایی که عمدتاً غیر مادی است و از جنس معیارهای مورد نظر در طراحی توده حجمی ساختمان نیست.

معماری منظر به عنوان یک رشته فنی- هنری در طراحی سیمای شهری چه اهدافی را مد نظر قرار می دهد و چه تمایز یا اشتراکی با سایر رشته های مربوط به معماری دارد؟

سه هدف به طور عمده در معماری منظر مورد توجه است و کسانی که تئوری های مربوط به این رشته را مطالعه می کنند، می آموزند که طراحی فضاهای بیرونی یا جمعی با همان public Space، نخست از لحاظ فرهنگی – هویتی همچنین زیبایی شناسی هنری و سرانجام از لحاظ کارکردی یا عملکردی، چگونه باید باشد و به چه مواردی باید توجه شود. بنابراین یک معمار منظر بخش مهمی از عمر یادگیری اش را صرف آموختن این وجوه می کند. توجه به وجه زیبایی شنای هنری بیشتر به خوانایی محیط منجر می شود و وجه فرهنگی – هویتی، مسایل نشانه شناسی و ذهنی انسانها را در برمی گیرد و توجه به وجه عملکردی به معنی توجه به تامین نیازهای عمومی مخاطبان یا استفاده کنندگان است. در حالی که معماری توده ساختمانی بیشتر به ایستایی و مقاومت بنا و مسایلی از این دست می پردازد، یا طراحی صنعتی بیشتر به طراحی ابزار و وسایل صنعتی می پردازد، البته این رشته فصل مشترک زیادی هم با سایر رشته ها دارد اما دنیای امروز این تقسیم بندیها را برهم زده است.

رشته معماری منظر علم یا حرفه ای میان رشته ای است که مرزهای مشترکی با سایر رشته ها دارد ولی نگاه تازه ای به معماری محیط یا فضای بیرونی دارد که به ویژه در کشورهای پیشرفته صنعتی طی دهه های اخیر رشد سریع و اهمیت چشمگیری یافته است.

پایان کلام

آنچه از مباحث مطروحه در مقاله برمی آید اگر چه معماری داخلی و خارجی هر دو منشأ یک رشته مادر یعنی معماری هستند ولی هر کدام رویکردی مستقل از دیگری دارند. با وجود عناصر و مشخصات کلی مشترک بین این دو محیط هر کدام واجد شاخصه ها و مؤلفه های مستقل دیگری هستند که در طراحی آن ها تأثیر گذار است.

مؤلفه هایی مانند علم انسانی (اقتصاد، فرهنگ و ...) که در هر کدام درجه ی تأثیر متفاوتی دارند. ولی به طور کلی فضا و محیط چه داخلی و چه و خارجی باید پاسخگوی نیازهای مختلف انسانی همانند: آرامش، امنیت، نشاط و ... باشند و معمار این را از رهگذر دیدی معمارانه به مخاطبان خود هدیه می دهد.

فهرست منابع

1- چینگ، فرانک، معماریک فرم، فضا و نظم، ترجمه: قراگوزلو، زهره، دانشگاه تهران، تهران، چاپ نهم، 1383

2- گروتر، یورگ کورت، زیبایی شناسی در معماری، ترجمه: پاکزاد، جهانشاه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ دوم، 1383

3- خراسانی زاده، محسن، نشریه معماری ایران، شماره ی 13، مباحثی در شناخت معماری منظر

4- سایت خبری میراث فرهنگی                           http://www.CHN.ir

5- سایت همکلاسی                             http://www.hamkelsi.com

6- سایت آرونا

http://eritic.arena.ir